نظریه های انقباضی صدق نخستین بار در قرن بیستم مطرح شد و توجه و حمایت فراوانی را جلب کرد.در این مقاله تلاش می شود معیار انقباضی بودن نظریه های صدق مشخص گردد. پذیرش این ادعا که صدق خاصیت نیست اغلب به عنوان معیار انقباضی بودن نظریه های صدق در نظر گرفته شده است. در این مقاله استدلال خواهیم کرد که این معیار مناسبی نیست و معیار دیگری را به جای آن پیشنهاد می دهیم. مطابق معیار پیشنهاد شده، اگر نظریه ای به هر دلیل مستلزم کنار گذاشتن سوال هایی باشد که نظریه های سنتی صدق تلاش کرده اند به آنها پاسخ دهند، انقباض گرایانه محسوب می شود. در بخش اول مقاله تلاش شده است سوال هایی که نظریه های سنتی صدق در پاسخ به آنها مطرح شده اند گردآوری شود و نیز بررسی شود که چرا این سوالات واجد اهمیت در نظر گرفته می شده اند.

مفهوم صدق در فلسفه ی علم پوپر از جایگاه ویژه ای برخوردار است و این موقعیت منحصر به فرد، به ویژه وامدار آشنایی وی با آلفرد تارسکی و مفهوم سمانتیکی صدق وی است. برداشت پوپر از مفهوم سمانتیکی صدق تارسکی را که منطبق با نظریه ی تطابقی صدق است حداقل از سه منظر متفاوت می توان نقد کرد. نقد اول، نقد نظریه ی تطابقی صدق است فارغ از این که مدافع آن پوپر یا هر فیلسوف دیگری باشد. موضوع نقد دوم اما، برداشت پوپر از صدق تارسکی است. در این نقد به دو پرسش زیر پرداخته می شود: اول این که آیا خود تارسکی نظریه ی سمانتیکی اش را نظریه ای تطابقی می دانست؟ (یا حداقل می خواست که چنین باشد؟ ) و دوم این که فارغ از خواست خود تارسکی، آیا پوپر در به کارگیری آن به عنوان نظریه ای تطابقی صدق بر حق بود و نیز این که اساساً می توان چنین برداشتی از نظریه ی سمانتیکی صدق تارسکی ارائه کرد؟ نقد سوم هم نقدی درونی است به این معنا که به این پرسش می پردازد که فارغ از درستی یا نادرستی برداشت پوپر از نظریه ی سمانتیکی صدق تارسکی، چنین برداشتی از صدق با دیگر آموزه های پوپر در حوزه های مختلف اندیشه ی وی (به ویژه دریافت وی از ساختار واقعیت) در توافق هست یا خیر؟ در این گزارش به نقد دوم پرداخته شده است. ابتدا هسته ی اصلی نظریه ی سمانتیکی صدق تارسکی معرفی شده است و در ادامه تفسیر پوپر و دو نقد مطرح شده بر این تفسیر بررسی شده اند.

بر اساس تلقی رایج، در نظریه ی اصالت وجود و اعتباریت ماهیت، دو وصف اصالت و اعتباریت، به ترتیب به صدق بالذات و صدق بالعرض بر واقعیت خارجی تحویل برده می شوند و در نتیجه نه تنها تحقق ماهیت در خارج بلکه واقع نمایی مفاهیم ماهوی نیز انکار می گردد. این تفسیر از اصالت وجود هیچ شاهدی از کلمات صاحب نظریه نداشته بلکه آشکارا با کلمات وی در تعارض بوده و بنابراین قابل استناد به صدرالمألهین نمی باشد. منشاء این برداشت نادرست را می توان در نحوه ی طرح بحث و برخی ادله توسط صدرا و نیز پیشفرض ملازمه میان صدق و تحقق خارجی نزد قائلان به این تفسیر جستجو کرد. این دیدگاه گذشته از تعارض جدی با شهود متعارف و فقدان دلیل کافی، به موجب فقدان انسجام درونی و برخی لوازم غیر قابل قبول، حتی با قطع نظر از حیث تفسیری و به مثابه یک نظریه ی مستقل فلسفی نیز قابل قبول نمی باشد.

معناشناسی بخشی از دانش منطق محسوب می شود که به بررسی روابط میان اشیای زبانی و مدلول های آن ها می پردازد و مفاهیمی نظیر صدق، دلالت، تعریف، نام، و اشاره در آن مورد تحلیل قرار می گیرد.در مقاله حاضر «شکل گیری دانش معناشناسی» مورد توجه قرار گرفته و از سرچشمه های آن، موانع موجود بر سر راهش و مراحل رشد تدریجی اش به طور مختصر گفتگو شده است.از آن جا که بحث درباره مفهوم صدق و «معنای گزاره صادق» در مرکز پژوهش های معناشناختی جای دارد، و به علاوه بدان علت که در لهستان و در دوره 1930-1900 تواردوسکی و شاگردانش پژوهش در باب مفهوم صدق را آغاز کردند. در ابتدای مقاله مختصرا از سرگذشت بحث مزبور در لهستان سخن به میان آمده است و سپس از تلاش های هیلبرت در فراریاضیات و خصوصا روش قابل توجه او در تحلیل مفاهیم فراریاضی و سرانجام از تلفیق بحث صدق و روش هیلبرتی در ذهن لزنیوسکی و تارسکی گزارشی ارائه داده ایم. مخالفت متفکران پوزیتویست حلقه وین با آرای تارسکی در باب تحلیل معناشناختی صدق و چگونگی متقاعد شدن کارناپ توسط تارسکی و بسطی که معناشناسی در این نزاع ها و در مقالات توضیحی تارسکی و کارناپ یافته نیز از موضوعاتی است که در فصل واپسین مقاله مورد بحث اجمالی قرار گرفته است.

این مقاله به بررسی تلقی ویتگنشتاین از مفهوم صدق می پردازد و می کوشد نشان دهد که برخلاف تفسیر رایج، ویتگنشتاین متقدم و متاخر دارای برداشتی یکسان از مفهوم صدق است. بنا بر آنچه خواهد آمد ویتگنشتاین در سراسر کار فلسفی خویش، «صدق» را مفهوم زاید می دانست و به همین دلیل از به دست دادن نظریه ای درباره صدق خودداری کرد. در پایان نشان خواهیم داد که لازمه منطقی امتناع از صورتبندی نظری درباره «صدق» در غلتیدن در غیر واقع گرایی نیست و ویتگنشتاین همچنان قائل به رهیافتی واقع گرایانه در باب صدق است.

در این نوشته بر آنیم با خوانشی از نگره ی هماهنگی از چشم انداز ویتگنشتاین متأخر به دو مسأله ی اساسی که فراروی این نگره است، مسأله ی جدایی نظام باور با جهان و ارزیابی نظام های باور هماهنگ موازی، پاسخ بدهیم. در آغاز این دو چالش و پیش انگاشت های آن بررسی می شود. سپس با خوانشی از نگره ی هماهنگی بر پایه ی فلسفه ی متأخر ویتگنشتاین راه حلی برای پاسخ به این دو مسأله ارائه می گردد. در این راستا روشن می گردد پنداشته ی گزاره های لولایی که از اندیشه های شناخت شناسانه ی ویتگنشتاین متأخر برگرفته شده است راه حلی کارآمد برای پاسخ به مسأله ی جدایی می باشد گزاره های لولایی پیونددهنده ی نظام باور به جهان هستند که این پیوند را از طریق کنش(پراکسیس) صورت می دهند و در نهایت با صورت بندی نگره ی هماهنگی در پرتوی این گزاره ها، می توان معیار کارآمدی نظام باور را برای انتخاب میان دو نظام باور هماهنگ موازی اعمال نمود تا پاسخ مسأله ی دوم را نیز یافت.

پرسش از صدق، به عنوان پرسش اصلی، راهنمایی برای ورود به اندیشه های ویتگنشتاین است. او می کوشد تا نشان دهد که زبان شناسی، معرفت شناسی، و هستی شناسی با یکدیگر سازگارند. اگر چه از دیدگاه او نمی توان به پرسشی وجودشناختی پاسخی معرفت شناختی داد. و یا به عکس، گزاره ای وجود شناختی نمی تواند پاسخی برای یک پرسش معرفت شناختی باشد، اما، نباید نتایج حاصل از حوزه های گوناگون با یکدیگر متناقض باشند.ویتگشتاین اولیه به نظریه "مطابقت" در صدق معتقد است و ملاک آن را تجربه می داند. از دیدگاه او چون قضایای منطقی مطابقی ندارند، کاربرد نظریه یاد شده درباره آن ها قابل تصور نیست. او بر این باور است که منطقی بودن این قضایا به معنای سازوار بودن آن ها با یکدیگر است که وصفی ضروری برای آنان به شمار می رود.ویتگنشتاین دوم توجه خود را از امور واقعی به کاربرد معطوف می کند. در این جا نظریه مطابقت فرو می پاشد. صدق در چارچوب سیستم های مفهومی خاص اشکال زندگی کاربرد و معنا دارد.